ગુજરાતમાં પ્રવાસીઓ માટે એક નવીન નજરાણું ઉમેરવા જઈ રહ્યું છે.આગામી ધનતેરસના દિવસે તા.૨૯ ઓકટોબરના રોજ મંગળવારે દેવભૂમિ દ્વારકાના કપુરડી ચેક પોસ્ટ ખાતે એશિયાઈ સિંહોનું બીજું નવું રહેઠાણ એટલે કે ‘બરડા વન્યજીવ અભયારણ્ય’ અને બરડા જંગલ સફારી’ ફેઝ-૧નો વન અને પર્યાવરણ મંત્રી મુળુભાઈ બેરાના વરદ હસ્તે શુભારંભ કરવામાં આવશે.
આ પ્રસંગે જામનગર સંસદ સભ્ય પૂનમબેન માડમ, દેવભૂમિ દ્વારકા તેમજ પોરબંદરના ધારાસભ્ય ખાસ ઉપસ્થિતિ રહેશે તેમ, ગુજરાત વાઈલ્ડલાઈફ પી.સી.સી.એફ એન. શ્રીવાસ્તવે જણાવ્યું હતું.
ગુજરાત વાઈલ્ડલાઈફ પી.સી.સી.એફ એન. શ્રીવાસ્તવે નવીન બરડા વન્યજીવ અભયારણ્ય વિશે વિગતો આપતાં કહ્યું હતું કે, એશિયાઈ સિંહો વિશ્વમાં ખૂબ પ્રખ્યાત અને માત્ર ગુજરાતના જૂનાગઢ ફોરેસ્ટ રેન્જમાં જોવા મળતા હોય છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્રભાઈ મોદીના માર્ગદર્શનમાં તેમજ મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલના નેતૃત્વમાં વન્યજીવોનું સંરક્ષણ અને સંવર્ધન થઇ રહ્યું છે. જેના પરિણામે હવે બરડાની ટેકરીઓમાં પણ નાગરિકો- પ્રવાસીઓને ગુજરાતનું ગૌરવ સમાન ‘એશિયાઈ સિંહ’ નિહાળવા મળશે. હાલ ગુજરાતમાં અંદાજે ૬૭૪ એશિયાઈ સિંહો જોવા મળે છે અને હવે દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લામાં બરડા વન્યજીવ અભયારણ્ય પણ સુરક્ષિત અને કુદરતી વસાહત તરીકે સ્થાપિત થશે તેમ, શ્રી વાસ્તવે ઉમેર્યું હતું.
ઇન્ટરનેશનલ યુનિયન ફોર કન્ઝર્વેશન ઓફ નેચર (1001૫) દ્વારા ૧૯૯૬ માં જણાવ્યા પ્રમાણે ઇકોટુરિઝમ (પરીસરીય પ્રવાસન) એટલે પ્રાકૃતિક/કુદરતી વિસ્તારોની મુલાકાત દરમ્યાન પર્યાવરણીય જવાબદારીઓને ધ્યાનમાં રાખવી. જેના મુખ્ય હેતુઓમાં એતિહાસિક અને અદ્યતન સાંસ્કૃતિક લાક્ષણિકતાઓનો સમાવેશ કરીને પ્રકૃતિનો આનંદ માણવો અને તેનું પ્રશંસાપૂર્વક નિરીક્ષણ કરવું જોઈએ. ઇકોટુરિઝમ (પરિસરિય પ્રવાસન), કુદરતી સંસાધનોના સંરક્ષણને પ્રોત્સાહન આપે છે, મુલાકાતીઓ દ્વારા થતી વિપરીત અસરોનો ઓછામાં ઓછો પ્રભાવ રહે, સ્થાનિક સમુદાયોને સામાજિક-આર્થિક લાભ પણ મળી રહે તેમજ તેઓ પરીસ્થીતીકીય સંરક્ષણ, પર્યાવરણીય અને સાંસ્કૃતિક વારસાના સંરક્ષણમાં પણ સહભાગી બને. બરડા વન્યજીવ અભયારણ્યમાં ઇકોટુરિઝમનું આયોજન, ગીર અભયારણ્યના સફળ મોડેલ પર આધારિત છે.
બરડા વન્યજીવ અભયારણ્ય: એશિયાઈ સિંહોની વસાહતનું નવું આવાસસ્થાન :
વિશ્વમાં એશિયાઇ સિંહોની કુદરતી વસાહત માટે નવા નિવાસસ્થાન તરીકે ઊભરતા બરડા વન્યજીવ અભયારણ્ય કે જે ગુજરાતના સૌરાષ્ટ્ર વિસ્તારના હદયમાં વસેલું છે, ત્યાં આપને આવકારીએ છીએ.
પોરબંદર શહેરથી લગભગ ૧૫ કિ.મી.ના અંતરે ઉત્તર-પૂર્વમાં અને ગીરના સુપ્રસિદ્ધ સંરક્ષિત વિસ્તારથી ૧૦૦ કિ.મી. પશ્ચિમમાં સ્થિત આ અભયારણ્ય એશિયાઇ સિંહોની સુરક્ષિત કુદરતી વસાહત તરીકે વિકાસ
પામ્યું છે. બરડા વન્યજીવન અભયારણ્યમાં વૈવિધ્યસભર અને કુદરતી રીતે સંપન્ન એવી વનસ્પતિ સૃષ્ટિ અને પ્રાણી સૃષ્ટિ સાથે, પ્રકૃતિપ્રેમીઓ અને વૈજ્ઞાનિકો/નિષ્ણાંતોને પ્રકૃતિના આ અજોડ ખજાનાને
માણવાનો અનોખો અવસર પ્રદાન કરે છે.
ગુજરાત સરકાર દ્વારા તા. ૧૨ ફેબ્રુઆરી ૧૯૭૯ ના રોજ બરડા વિસ્તારને વન્યપ્રાણી અભયારણ્ય તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યો હતો. આ અભયારણ્ય મોડપર કિલ્લો, નવલખા મંદિર, જેઠવા શાસકોની પ્રાચીન રાજધાની ઘુમલી જેવા એતિહાસિક સ્થળોથી ઘેરાયેલું છે. વર્ષ ૧૮૭૯ માં સિંહોનું એક ટોળું બરડા અભયારણ્યમાં જોવા મળ્યું હતું, ત્યારબાદ દાયકાઓ પછી તા. ૧૯ જાન્યુઆરી ૨૦૨૩ ના રોજ, એક નર એશિયાઇ સિંહે કુદરતી રીતે બરડા વન્યપ્રાણી અભયારણ્યમાં પોતાના આવાસસ્થાન તરીકે વસવાટ કર્યો છે, જે એક એતિહાસિક ઘટના કહી શકાય.
બરડા જંગલ સફારીમાં ભાણવડ અને રાણાવાવ તેમજ બરડા વન્યપ્રાણી અભયારણ્યના સૌથી મનોહર વિસ્તારોને આવરી લેવામાં આવ્યા છે. માર્ગદર્શિત સફારી દ્વારા પ્રવાસીઓને બરડા વન્યજીવ
અભયારણ્યની સમૃદ્ધ જેવવિવિધતાનો રોમાંચક અનુભવ પ્રાપ્ત થશે. આ સફારી માર્ગ જાજરમાન કીલગંગા નદી પાસે થી પસાર થાય છે.
બરડા વન્યજીવ અભયારણ્યની વિશેષતાઓ:-
આ અભયારણ્યમાં વિવિધ પ્રકારની વનસ્પતિઓ, વન્યજીવ તેમજ રંગબેરંગી સ્થાનિક અને યાયાવર પક્ષીઓને વિચરણ માટે જૂનું અને જાણીતું સ્થળ છે અને એની નોંધ સમગ્ર વિશ્વ એ લીધી છે
બરડા વન્યજીવ અભયારણ્યનું વૈવિધ્યસભર નિવસન તંત્ર ૩૬૮ વનસ્પતિ પ્રજાતિઓને આશ્રય આપે છે, જેમાં ૫૯ વૃક્ષો, ૮૩ છોડ, ર૦૦ ક્ષુપ અને ૨૬ વેલાઓની પ્રજાતિઓનો સમાવેશ થાય છે. જ્યારે વનસ્પતિની ૩૬૮ પ્રજાતિઓમાં, ક્ષુપનું પ્રમાણ સૌથી વધુ ૫૪ ટકા છે. ત્યારબાદ ૨૩ ટકા છોડ, વૃક્ષો ૧૬ ટકા અને વેલાઓ ૦૯ ટકાનો સમાવેશ થાય છે. વનસ્પતિઓમાં રાયણ બરડાની સૌથી મહત્વપૂર્ણ પ્રજાતિઓમાંની એક છે.
વનસ્પતિ જેવવિવિધતા :
અભયારણ્યનું વૈવિધ્યસભર નિવસનતંત્ર ૩૬૮ વનસ્પતિ પ્રજાતિઓને આશ્રય આપે છે, જેમાં ૫૯ વૃક્ષો,૮૩ છોડ , ૨૦૦ ક્ષુપ અને ૨૬ વેલાઓની પ્રજાતિઓ નો સમાવેશ થાય છે (રાવીયા, ૨૦૨૦ ). વનસ્પતિની
૩૬૮ પ્રજાતિઓમાં, ક્ષુપનું પ્રમાણ સૌથી વધુ (૫૪%) છે, ત્યારબાદ છોડ (૨૩%), વૃક્ષો (૧૬%) અને વેલાઓ (૭%)નો સમાવેશ થાય છે. વનસ્પતિઓમાં રાયણ બરડાની સૌથી મહત્વપૂર્ણ પ્રજાતિઓમાંની
એક છે.
પ્રાણી સૃષ્ટિની જેવવિવિધતા :
સસ્તન પ્રાણીઓ – લગભગ ૧૪ દાયકા પછી આ જંગલના વિસ્તાર ફરી એક વખત એશિયાઇ સિંહોની હાજરીનું ગૌરવ અનુભવી રહ્યું છે. આ ઉપરાંત, બરડા કુલ ૨૨ સસ્તન પ્રાણીઓની પ્રજાતિઓ માટેનું નિવાસસ્થાન છે, જેમાં દીપડા, જંગલી બિલાડી, ઝરખ, નોળિયો, વીંજ/નાનું વણીયર, શિયાળ, લોંકડો અને સસલા સામેલ છે. આ ઉપરાંત અભયારણ્ય હરણ, સાબર, ચિત્તલ, નીલગાય અને જંગલી ભૂંડ જેવા
પ્રાણીઓનું પણ રહેઠાણ છે.
પક્ષીઓ – અભયારણ્યમાં પક્ષીઓની વિવિધતા આશ્ચર્યજનક છે, જેમાં ૨૬૯ પ્રજાતિઓનો સમાવેશ થાય છે (મીના અને કુમાર, ૨૦૧૪). તેતર, વન લાવરી/ વન ભડકીયું, વગડાઉ ભડકીયું , મોર, ચાશ/ દેશી
નીલકંઠ, શ્વેત કંઠ કલકલિયો જેવા પક્ષીઓને તમે સહેલાઈથી નિહાળી શકો છો.
સરિસૃપો – આ અભયારણ્યમાં સરિસૂપની ૨૮ પ્રજાતિઓ જોવા મળે છે. અભયારણ્યમાં જળાશ્રાયો મગરો માટે સમૃદ્ધ નિવાસસ્થાનો પ્રદાન કરે છે. અન્ય સરિસપોમાં કાચબા, ઘો, સર્પની પ્રજાતિઓનો સમાવેશ થાય
છે. દુર્લભ હોવા છતાં, અજગરો ક્યારેક નદીઓના કિનારે જોવા મળે છે.
બરડા વન્યજીવ અભયારણ્ય પોરબંદર અને દેવભૂમિ દ્વારકા એમ બે જિલ્લાઓમાં વિસ્તૃત છે. આ અભયારણ્ય સડક માર્ગોથી સારી રીતે સંકળાયેલ છે, જેથી નજીકના નગરો અને શહેરો સુધી સહેલાઇથી
પહોંચવું શક્ય બને છે. બરડા વન્યજીવ અભયારણ્યમાં પોરબંદર, જામજોધપુર, ઉપલેટા, જામનગર અને જૂનાગઢ જેવા મહત્વપૂર્ણ શહેરોમાં સરળતાથી પહોચી શકાય છે. ઉપરાંત, આ અભયારણ્ય રાજકોટ (૧૭૦
કિ.મી.) અને અમદાવાદ (૪૩૦ કિ.મી.) જેવા મુખ્ય શહેરો સાથે પણ સારી રીતે જોડાયેલું છે.
બરડા જંગલ સફારી સુધી પહોચવા માટે હવાઈ માર્ગ/રલ્વે માર્ગ/ભૂમિ માર્ગ ની વિગત :
હવાઈ માર્ગ: રાજકોટ (૧૭૦ કિ.મી.)
રેલ માર્ગ: પોરબંદર (૪૦ કિ.મી.) અને જામનગર (૮૨ કિ.મી.)
ભૂમિ માર્ગ : રાજ્ય ધોરીમાર્ગ (સ્ટેટ હાઇવે) ૨૭, પોરબંદર અને જામનગર શહેરોને જોડતો મુખ્ય માર્ગ છે.
- બરડા અભયારણ્યમાં જોવા મળતા પશુ- પક્ષીઓ:-
લગભગ ૧૪ દાયકા પછી આ જંગલના વિસ્તાર ફરી એક વખત એશિયાઇ સિંહોની હાજરીનું ગૌરવ અનુભવી રહ્યું છે. ઉપરાંત આ અભયારણ્યમાં કુલ ૨૨ સસ્તન પ્રાણીઓની પ્રજાતિઓ માટેનું નિવાસસ્થાન છે,જેમાં સિંહ સિવાય દીપડા,જંગલી બિલાડી, ઝરખ, નોળિયો, વીંજ/નાનું વણીયર, શિયાળ, લોંકડી અને સસલા સામેલ છે. આ ઉપરાંત અભયારણ્ય હરણ, સાબર, ચિત્તલ,નીલગાય અને જંગલી ભૂંડ જેવા પ્રાણીઓનું પણ વસવાટ કરે છે. - બરડા જંગલ સફારી ફેઝ:૧ની રોમાંચક સફર:- બરડા જંગલ સફારીમાં ભાણવડ -રાણાવાવ તેમજ બરડા વન્યપ્રાણી અભયારણ્યના સૌથી મનોહર વિસ્તારોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. આ સફારી દ્વારા પ્રવાસીઓ બરડા વન્યજીવ અભયારણ્યની સમૃદ્ધ જૈવવિવિધતાનો રોમાંચક અનુભવ કરશે. આ સફારી ટ્રેઇલ જાજરમાન કીલગંગા નદીના સાનિધ્યમાંથી પસાર થઈ બરડા વન્યજીવ અભયારણ્યની સમૃદ્ધ વનસ્પતિસૃષ્ટિ તેમજ વિશિષ્ટ પ્રાણીસૃષ્ટિત નિહાળવાની અનોખી તક આપે છે.
વધુમાં, સફારી પરમિટ મેળવવા માટે પ્રવાસીઓએ ટિકિટ બારી પર અગાઉથી બુકિંગ કરાવવું ફરજીયાત છે. આગામી સમયમાં આ પરમિટ માટે ઓનલાઇન બુકિંગની સુવિધા પણ ઉપલબ્ધ થશે, જેથી પ્રવાસીઓ વધુ સરળતાથી અને આગોતરું આયોજન કરી શકશે.
- બરડા અભયારણ્યની ભૌગોલિક પરિસ્થિતિ:-
બરડા પ્રદેશના ઊંચા નીચા ડુંગર અને ટેકરીઓથી સુસજ્જિત ભૌગોલિક રચના આશરે ૨૧૫ ચોરસ કિમીનો વિસ્તાર ધરાવે છે. જે પૈકી ૧૯૨.૩૧ ચોરસ કિ.મી. વિસ્તારને વન્યજીવ (સંરક્ષણ) અધિનિયમ, ૧૯૭૨ હેઠળ સત્તાવાર રીતે વન્યજીવ અભયારણ્ય તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યો છે. બરડા વન્યજીવ અભયારણ્ય પોરબંદર અને દેવભૂમિ દ્વારકા એમ બે જિલ્લાઓમાં ફેલાયેલો છે. - અભયારણ્ય જવા માટેના મુખ્ય માર્ગ:-
આ અભયારણ્ય સડક માર્ગોથી સારી રીતે સંકળાયેલો છે, જેથી નજીકના નગરો અને શહેરો સુધી સહેલાઈથી પહોંચવું શક્ય બને છે. બરડા વન્યજીવ અભયારણ્યમાં પોરબંદર, જામજોધપુર, ઉપલેટા, જામનગર અને જૂનાગઢ જેવા મહત્વપૂર્ણ શહેરોમાં સરળતાથી પહોંચી શકાય છે. ઉપરાંત, આ અભયારણ્ય રાજકોટથી ૧૭૦ કિ.મી. અને અમદાવાદ ૪૩૦ કિ.મી. જેવા મુખ્ય શહેરો સાથે સારી રીતે જોડાયેલું છે.
વધુમાં,આ અભયારણ્યથી પોરબંદર રેલવે સ્ટેશન ૪૦ કિ.મી. અને જામનગર ૮૨ કિ.મી. છે. જ્યારે, હવાઈ માર્ગથી પણ સંકળાયેલો છે.
આ અભયારણ્યથી રાજકોટ એરપોર્ટ ૧૯૦ કિ.મી. છે.
બરડા અભયારણ્યની મુલાકાત માટેનો ઉત્તમ સમય:
આ અભયારણ્યની પ્રવાસીઓ સવારે ૦૬ કલાકથી સાંજે ૦૪ વાગે સુધી મુલાકાત લઈ શકે છે. સાથે જ શિયાળામાં તા. ૧૬ ઓક્ટોબરથી ફેબ્રુઆરી અને ઉનાળામાં તા. ૦૧ માર્ચ થી ૧૫ જૂન સુધી ચાલુ હોય છે. આ ઉપરાંત દર વર્ષે ૧૬ જૂનથી ૧૫ ઑક્ટોબર દરમિયાન બરડા જંગલ સફારી બંધ રહે છે.
પ્રવાસીઓ માટે નજીકના મુખ્ય પ્રવાસન આકર્ષણો:-
બરડા વન્યજીવ અભયારણ્ય નવલખા મંદિર, મોડપર કિલ્લો, જાંબુવન ગુફા, સુદામા, કીર્તિ, પ્રસિદ્ધ નાગેશ્વર તેમજ દ્વારકાધીશ મંદિર જેવા વિશ્વ પ્રખ્યાત સ્થળો આવેલા છે.
એશિઆઈ સિહોના આ નવા આવાસ સ્થાનના સફર માટે બરડાના જીવંત ડુંગરો અને નદી કિનારાના નયનરમ્ય સૌંદર્યમાં ખોવાઈ જવા માટે થઈ જાવ તૈયાર, બરડા વન્યજીવ અભયારણ્ય સમૃદ્ધ જૈવવિવિધતાની યાદગાર મુલાકાત આપના હૃદયને એક અનોખી શાંતિ અને કુદરતના આહ્લાદક અનુભવની અવિસ્મરણીય યાદોથી ભરી દેશે.
વધુ વિગતો માટે પોરબંદર વન વિભાગની કચેરીના ૦૨૮૬-૨૨૪૨૫૫૧ ઉપર સંપર્ક કરી શકાય
આ આર્ટીકલ વાંચવો ગમ્યો હોય તો અન્ય ને પણ ફોરવર્ડ કરવાનું ભૂલશો નહી.
